Louis Stiller besteedt hooguit twintig minuten per dag aan het nieuws. „Ik hou het eerder op een kwartier.” En dan is de man die tussen Warffum en Amsterdam pendelt, nog wel journalist – nieuwsjunk van nature – en heeft hij zes (!) digitale krantenabonnementen.

„In die dagbladen kan ik grasduinen naar verdiepende artikelen en gericht zoeken naar onderwerpen waarvoor ik me interesseer. Ik kan zelf selecteren.” En vooruit, heel soms, als aan de leestafel van een café een intrigerende krantenkop naar hem lonkt, bladert hij dat exemplaar even door. Maar zijn tv? Die is al járen het huis uit. En zijn apps staan op stil.

Oneindig nieuwsaanbod

Ogen en oren sluiten voor het nieuws, het is een trend. Stiller is één van de nieuwsmijders, een fenomeen dat pas vijf jaar onder de aandacht van onderzoekers is. Het gaat om mensen die afhaken door het onoverzichtelijke en oneindige nieuwsaanbod.

Volgens het Digital Newsreport Nederland 2023, van het Commissariaat voor de Media, is de groep die soms of vaak actief nieuws negeert 27 procent. Dat is terug op het niveau van voor corona, in 2022 was dat nog 38 procent. De groep die aangeeft vaak het nieuws de rug toe te keren, blijft evenwel stabiel op 7 procent.

Aanslag

En dat zijn niet alleen ongeïnteresseerden en complotd enkers, maar ook mensen voor wie de overdaad aan updates en nieuwshypes een aanslag op hun welbevinden is.

Communicatiewetenschapper Kiki de Bruin zegt dat het nieuwsmijden vrijwel nooit voor de volle honderd procent opgaat. „Velen doseren en lezen alleen een krant of kijken naar het achtuurjournaal en scrollen niet de hele dag door.” Zoals de realiteit was in het pré-internettijdperk.

Vier jaar geleden startte zij haar promotieonderzoek voor Journalismlab over nieuwsmijden en de gevolgen voor geïnformeerd burgerschap in een democratische samenleving. Op dat moment werd het verschijnsel op voorhand verklaard door demografische kenmerken of desinteresse.

Nieuwsmoe

„Maar nieuwsmijders zijn niet vast te pinnen aan opleiding, sociale status of leeftijd. Ze komen voor in alle lagen van de bevolking en onder alle leeftijden. Mensen keren zich af om uiteenlopende redenen”, zegt De Bruin.

Ze zijn nieuwsmoe en murw door de constante updates over kabinetsformatie, klimaat, drugsmaffia en Israël. „Zelfs journalisten schakelen het nieuws tegenwoordig op gezette tijden even uit, al is het alleen maar in de vakantie.”

Nieuws is doorgaans negatief, en kan stress of verdriet veroorzaken, en de consumenten voelen zich machteloos omdat ze toch niets kunnen veranderen aan de oorlog in Oekraïne.

„Wat moet een Rotterdammer met een auto-ongeluk in Leeuwarden? Nieuws geeft de hele dag door prikkels en die brengen verdriet, verontwaardiging of woede met zich mee. De één kan dat hanteren, de ander haakt af.”

Anderen kiezen voor zichzelf: de hedonisten, levensgenieters die de focus op plezier hebben, en de zelfontplooiiers, die hun eigen bestaan zinvol pogen te maken.

Mentaal welzijn

„Nieuwsmijders zeggen dat het goed is voor hun mentale welzijn. Zodra de knop omgaat voelen ze zich beter en hebben ze minder last van emoties en stress”, zegt Kiki de Bruin. Maar er kleven ook nadelen aan.

„Op de hoogte zijn van wat er speelt is toch een sociale verplichting. Informatie is nodig om de democratie te laten functioneren. Het is een beetje gek als je niet weet waar de gesprekken over gaan, maar de meeste nieuwsmijders hebben een manier gevonden om op de hoogte te blijven en door bijvoorbeeld vrijwilligerswerk te doen zijn ze toch maatschappelijk betrokken.”

Louis Stiller (64), die zijn loopbaan begon als automatiseringsjournalist, had al vroeg in de smiezen wat het internetnieuws met hem deed. „De actualiteit kreeg zo’n hoog tempo, ik werd de hele dag bekogeld door snippers nieuws, surfte obsessief van Nu.nl naar Teletekst, naar CNN, naar krantensites, naar het Journaal. En dan steeds die notificaties en updates…’’

,,En alle berichten worden ook weer door alle andere media overgenomen. In die tijd werd iedereen een nieuwsjunk, ik ook. Ik kreeg de hele dag prikkels die ik moest verwerken, en het ging over zaken waaraan ik toch niets kon veranderen’’, vervolgt hij.

,,Oorlog in Jemen, wat moest ik daarmee? Roepen ‘óh wat erg!’ Zinloos, en het kostte bakken tijd! En dan kwam er ook nog automatisch non-nieuws mee, zoals over de familie Hazes, ja. Ik vroeg mezelf af waarom ik dit deed. Beroepshalve hoefde het niet, want ik was – en ben – geen nieuwsverslaggever.”

Voorwaarden

De publi cist doet al sinds 2010 actief aan nieuwsmijden. „Niet in de strikte zin van het woord, want ik laat het nieuws wel toe, maar op mijn voorwaarden. Natuurlijk heb ik weet van de oorlog in Oekraïne, ik leef niet met oogkleppen op. Maar dan lees ik liever één goed getikt stuk dat de diepte ingaat en vertelt hoe het op de Krim begon. Ik maak mijn eigen selectie en zoek voor mezelf dingen uit. Laatst vroeg ik me af hoeveel oorlogen er op dit moment woeden in de wereld en dan struin ik door mijn digitale kranten heen.”

Voor hem geen Op1 , of VI, Jinek of Renze . „Ik heb al jaren geen tv meer en zie dus ook geen talkshows. Naar documentaires en films kijk ik wel en ik lees drie, vier boeken per week, romans en geschiedenis. Ik lees lokale krantjes en schrijf er ook in, dat is nieuws dat mij aangaat.”

„Laatst, op een zondag, zat ik met een boek op de bank, muziek van Radio 4 aan. Normaal sluit ik me af of ga ik theezetten tijdens het radionieuws, toen niet, en daar kwam het bericht over een kopstaartbotsing met veel slachtoffers in Amerika. Waarom moet ik dat weten? Maar het nestelt zich in je brein en dan moet je er toch wat mee.”

Louis Stiller geniet van de tijd die hij bespaart, zo valt ook te lezen in zijn essay ’Brekend: geen nieuws’. „In gesprekken ben ik scherper en geconcentreerder, niet meer afgeleid.”

Dat is de doemscroller wel, het tegenovergestelde van de nieuwsmijder. De doemscroller is min of meer dwangmatig voortdurend op zoek naar slecht nieuws. Psycholoog en stress-expert Thijs Launspach probeert dit culturele fenomeen te duiden: „Ik kan alleen speculeren, want het is niet wetenschappelijk onderzocht. Als er iets heftigs gebeurt, een klimaatramp, oorlog of epidemie, probeert de mens daar controle over te krijgen. Dat kan door zich te laten informeren. Hoe meer informatie, hoe meer controle, denkt de mens. Helaas heeft dat niet het gewenste effect, in tegendeel. Doemscrollen maakt nog banger, bozer, verdrietiger of gefrustreerder. Ik merkte het zelf in coronatijd, ik werd somber van al het nieuws en dacht dat het nooit meer goed zou komen.”

„Nieuwsoverdaad maakt juist dat mensen compassiemoe worden, hun empathiespier raakt uitgeput. In het begin van de oorlog stond iedereen te trappelen om Oekraïners te helpen, dat gevoel ebde snel weg. Er is altijd breaking nieuws, de ene hype volgt de andere op. Ik ben zelf ook even op nieuwsdieet, ik kan het aanbevelen. Kijk één tv-journaal en lees één krant.”

Hazes

Topspo rter en auteur Janneke van der Meulen (37) deed twintig jaar geleden kranten en tv de deur uit. Vraag haar of ze zich ergert aan de onophoudelijke berichtenstroom over de huwelijks- en drugsperikelen van André Hazes, en ze antwoordt: „Hazes is toch al jaren geleden overleden?” Het is het moment waarop de nieuwsmijder benijdenswaardig is.

Al jong wortelde het wantrouwen tegen de journalistiek zich in haar. „Mijn vader, meester-schilder en restaurateur van historische zeilschepen, werd herhaaldelijk fout geciteerd en in één krant zelfs in een taal die hij helemaal niet spreekt. Ook de vader van een vriendinnetje werd verkeerd geciteerd in een interview.” Eén plus één was drie voor Janneke.

„Ik merkte dat er geen relatie is tussen berichtgeving en werkelijkheid en stopte met nieuws volgen. Tot verdriet van mijn ouders, die het een onverantwoorde en rare keuze vonden. Maar ik werd er op slag een vrolijker mens door en voelde me stukken lichter.”

En dat was nog voor de opmars van het 24/7-internet. „Anno 2024 leven we in een wereld van afleiding en verleiding. Berichtgeving is gebaseerd op angst. Het meeste nieuws is onbetrouwbaar, irrelevant en onbelangrijk. Je hebt het niet nodig. Het is junkfood voor het brein, verslavend, en het maakt je zwaar en loom. Denk dus goed na over welk nieuws je in je hoofd stopt.”

Janneke, wereldkampioen in de roeidiscipline coastal rowing, op zowel de sprint als de lange afstand, heeft drie boeken voor een ‘win-winleven’ op haar naam staan en propageert een streng nieuwsdieet. „Mijn recept: stop met kranten, tv, radio en nieuwsapps.”

Uitsluiting

Dat ka n volgens haar zonder sociale uitsluiting. „Ik leef niet onder een steen, als er belangrijk nieuws is, hoor ik het wel. Ik verdiep me via podcasts, docu’s en natuurseries en ik lees met een schuin oog alternatieve media zoals blckbx of De Andere Krant.”

Ze heeft er geen probleem mee zelf in de krant te staan: „Maar mag ik het stuk wel lezen van te voren? Ik wijs de journalistiek niet af, de waakhondfunctie is van belang voor onze vrijheid. Ik zoek zelf ook naar de waarheid, want wie die niet zoekt, leeft per definitie in een leugen.”