In het radioprogramma Wad ’n Land! van RTV Het Hogeland mocht ik wederom een column voorlezen. Deze keer ging het over Usquert, het dorp dat bekend staat om zijn statige villa’s en prachtige huizen. Maar er zijn ook plekken in het dorp die er minder mooi uitzien. Vervallen huizen, soms verscholen in smalle straatjes. Met hulp van onder meer de gemeente en Gebiedscoöperatie Het Hogeland wil Dorpsbelangen de gebouwen een nieuw leven gunnen.
In mijn column (zie deze spotifylink en de link naar Wad’n land hier helemaal onder), ging ik in op het fenomeen ‘krimp’ dat als een spook over het Hogeland waart. Want Nederland groeit en groeit, qua inwoners, maar het Hogeland niet. Hier mijn column:
Krimpen aan het Wad
Iets meer dan 48.000 inwoners telt het Hogeland. Ongeveer evenveel als een stad als Hoogeveen of Krimpen aan de IJssel. Of was het aan de Lek? In 2017, nog geen tien jaar geleden, woonden er in deze gemeente nog bijna 50.000 mensen. Krimp dus. Paniek. Want waar is het einde? Als dat in ditzelfde tempo doorgaat zitten we tegen 2050 met nog maar een zaaltjevol Hogelandsters, een beetje zoals hier. Waarschijnlijk daarom werden in oktober vorig jaar ineens grootste plannen aangekondigd. ‘Het Hogeland wil 1710 nieuwe woningen laten bouwen’, meldde het Dagblad. Doel: bouwen voor ouderen en een- en tweepersoonshuishoudens.
Logisch, allemaal. Toch?
Over twee dagen wordt mijn moeder, Jopie Stiller-Wijsbeek, 91 jaar. Hiep hiep hoera en dankuwel. Moeders werd geboren in 1934, het jaar waarin er voor het eerst een film-met-geluid was te zien, en wel in het City Theater te Den Haag. Weet u nog wel?
En Nederland telde in dat jaar 8,3 miljoen inwoners. Op dit moment weten wij ons omringd door ruim 18 miljoen medelanders. 18 miljoen 51 duizend 856 om precies te zijn. Oh nee wacht, vorige week werd hier in Usquert Neowynn geboren, dochter van Anne May en Eltjo, zusje van Leylyn. Dus 18 miljoen 51 duizend 857.
In 91 jaar tijd – de jaren van mijn moeder – hebben we ons dus meer dan verdubbeld, hier in Nederland: 2, 2 keer zoveel Nederlanders. En dat in een land dat toen al overbevolkt heette te zijn.
Maar niet hier in het Hogeland. Hier hebben we krimp. De bevolkingsexplosie ging aan ons voorbij. Tranen en zorgen. Of niet?
Het probleem zit hem volgens mij voor een groot deel in de taal. Woorden als ‘krimp’, ‘overbevolking’ en bevolkingsexplosie’ zorgen voor paniek en alarmbellen. Laten we het daarom eens nuchter bekijken, zonder die explosieve woorden te gebruiken.
Kern van het verhaal. Is het een groot probleem dat we wat minder inwoners kunnen tellen? Ja, hoor je dan, want de voorzieningen komen onder druk te staan.
Maar is dat alleen het gevolg van afnemende inwoneraantallen? In het dorp waar ik nu al zo’n twintig jaar woon, Warffum, hebben we geen slager meer, geen fietsenmaker, geen drukkerij en geen Shlecker, maar gelukkig nog wel een bakker, een supermarkt, een tuincentrum, een paar kappers, twee restaurants en een museum. Heel behoorlijk, maar niets vergeleken met het Warffum van 1959, mijn geboortejaar. Als ik ons dorpskrantje Op en Om de Terp uit dat jaar lees, dan zie ik maar liefst 4 bakkers, 3 slagers, 3 kruideniers, 3 banken, 2 textielzaken, een brandstofhandel, een politiebureau, een schoenenwinkel, een meubelmaker, een witgoedwinkel annex horlogerie en zelfs een eigen ziekenhuisje. Etcetera etcetera. En dat terwijl Warffum destijds 2321 inwoners had. 45 meer dan nu. In 66 jaar zijn we 45 inwoners kwijtgeraakt. Maar wel driekwart van onze voorzieningen.
Is dat een probleem? Voorzieningen verdwijnen omdat mensen minder behoefte aan die voorzieningen krijgen. Ze gaan naar de stad of naar omliggende dorpen voor hun boodschappen of hun vertier. Daar is niets mis mee. Missen Warffumers nog steeds hun politiebureau, schoenwinkel of horlogerie? Sommigen misschien, maar lang niet allemaal. Waar het om gaat is de voorzieningen te behouden die het dorp samenhang geven. Vandaar dat we twee dorpshuizen hebben, een kunstkerk en een Arthouse. Daar hoef je woorden als ‘krimp’ niet voor te gebruiken. Want waarom zou je nieuwe huizen bouwen? Niet om weer op 50.000 inwoners te willen komen, want zo’n getal zegt niets. Je bouwt huizen omdat daar grote behoefte aan blijkt te zijn – niet om te groeien.
Groeien of krimpen? Ik zou zeggen: wat maakt het uit? Krimp is maar een woord en groei is fijn, maar soms dodelijk, zoals we allemaal weten. Kies voor mensen, niet voor cijfers.