Op donderdag 2 maart 2017 was ik te gast bij het NPO-radioprogramma EenVandaag om daar De Optimist te spelen. Hier de tekst van mijn essay: een lichte bewerking van het einde van boek Brekend: geen nieuws vandaag dat uitkwam bij Querido Fosfor.
“Nieuws is belangrijk, nieuws is prachtig, nieuws kan je een gevoel van voldoening geven omdat je de wereld een klein beetje beter leert kennen. Maar Nieuws is ook een probleem aan het worden, drong anderhalf geleden tot mij door. Hoe bevaar je die onmetelijke oceaan aan nieuws die elke dag op je afkomt. Hoe blijf je nieuwsgierig, zonder meteen bang of boos te worden?
In mijn essay stel ik dat we de oorzaak van het probleem niet zozeer bij de nieuwsmedia moeten zoeken, maar bij onszelf. Wie geen nieuwslawine op zich af wil zien komen, moet zijn nieuwsconsumptie drastisch inperken, een eigen koers ontwikkelen en desnoods allerlei digitale of persoonlijke filters instellen. Uiteindelijk moet je zelf je eigen strategie bepalen. Je kunt Nieuwskluizenaar worden en helemaal niets meer lezen of je kunt Zelf Hoofdredacteurtje spelen en een soort eigen dagelijkse krant samenstellen uit al die nieuwsbronnen. Maar daartussen zit een heel breed speelveld waarin we allemaal onze eigen positie in moeten zien te nemen. Wat je ook doet, bedenk dat je het nooit helemaal goed zult doen. Want nieuws is er altijd – en er is altijd meer van dan een mens kan verstouwen. Wat er écht speelt in de wereld, kunnen we nooit helemaal weten.
Het gaat ook niet om hét verkrijgen van een perfect overzicht over wat er speelt in de wereld, maar om het gevoel van overzicht. Zo besloot ik zelf anderhalf jaar geleden om minder vluchtig rond te surfen en regelmatig de diepte te zoeken. Liever één goede reportage of een slimme analyse lezen dan een hele reeks korte berichtjes achter elkaar. Liever een keer per week een hele krant lezen – van kop tot staart – dan elke dag gefrustreerd al die krantenpagina’s omslaan. Liever een documentaire kijken of een nonfictie-boek lezen, dan zappen langs de actualiteitenrubriek. Boeken als Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk of The Filter Bubble van Eli Pariser of het fascinerende Homo Deus van Yuval Harari leveren je overzicht en antwoorden die jaren nieuwslezen je niet kunnen geven.
Maar het belangrijkste is: een hele krant lezen, een complete documentaire luisteren of bekijken, een boek lezen, geven je het gevoel dat het gewoon goed is, voor even. Dat je in ieder geval íets beter begrijpt hoe de wereld werkt. En dat gevoel is veel waard.
En zo kwam ik dik een jaar geleden tot een nieuw regime, waarin ineens veel meer papier voorkwam dan ik daarvoor als online schermverslaafde had kunnen denken. Kranten, tijdschriften, vakbladen, radio – die blijken nog steeds heel belangrijk. Geen vaste abonnementen: ik koop kranten, week- en maandbladen alleen als ik er ook tijd voor heb om die te lezen. En dan niet vlug vlug doorbladeren, maar met aandacht bekijken om te bepalen wát ík wil lezen. En er daarna ook de tijd voor nemen om te lezen. Online koppen snellen beperk ik tot een kwartier per dag. Want helemaal zonder nieuwsgrazen kan ik niet. Al was het maar om te begrijpen wat er speelt en waarover ik later die reportages, artikelen, analyses, films en boeken zou willen lezen, luisteren en kijken. Want zonder aanbod ontstaat er geen vraag. En niet te vergeten: uit het raam kijken, naar de bomen, vogels en wolken, naar de postbode en de morgensterren, die wroeten in het grofvuil. Want ook dat is nieuws, al is het niet gemedieerd.”